Over Circulair Bouwend

Uitdaging

De drie zuidelijke provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg vormen gezamenlijk de tweede economie van Nederland. Succesvolle internationale spelers op het gebied van hightech, agrofood en chemie zijn hier gevestigd en profiteren van de gunstige ligging nabij de grens met Duitsland en België. 

Zuid-Nederland staat ook voor grote uitdagingen. De bouwopgave voor 175.000 nieuwe woningen voor 2030 is groot en de ingrijpende renovatie- en herstructeringsopgaven verhogen daarbij de druk op het landelijke gebied. Naast ruimte voor wonen en werken moet ook ruimte vrijgemaakt worden voor toerisme en verblijfsrecreatie. Met circulaire en duurzame bouw is ervaring opgedaan en zijn zelfs successen geboekt, maar de expertise en aandacht is versnipperd over (lokale) overheden en verschillende bouwbedrijven.

Missie en scope

De missie van Circulair Bouwend is samenbrengen en samenwerken voor een circulaire bouweconomie op de schaal van Zuid-Nederland.

Samenbrengen en samenwerken richt zich op het gehele ecosysteem van marktpartijen, overheden, onderwijs en kennisinstellingen. Binnen ENZuid werkt dit ecosysteem reeds samen vanuit de bestaande acht triple helix regio's, de drie provincies en de Regionale Ontwikkel Maatschappijen In Zuid-Nederland. Deze structuur is de basis voor het programma Circulair Bouwend. Vanuit deze basis worden connecties gelegd met clusters en programma's die op actief zijn op circulair bouwen, de deelnemers. Gezamenlijk wordt gewerkt aan vier programmalijnen en worden projecten aangejaagd met een projectstimuleringsbudget. Voor deelname aan het programma kan contact worden opgenomen met het programmateam.

Strategische doelen

De missie is  vertaald in strategische programmadoelen waarmee we op de schaal van Zuid-Nederland een versnelling aan de transitie kunnen geven. Met deze doelen beogen we in de programmaperiode van vier jaar te komen tot een circulaire uitvoering van een substantieel percentage van de woondeals en een groot deel van de noodzakelijke energierenovaties. We lichten de strategische doelen hieronder kort toe.

Het programma Circulair Bouwend wil de transitie naar een circulaire en duurzame bouw aanjagen en daarmee een toekomstbestendige nieuwe economie creëren.

In 2021 heeft TNO in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de circulaire potentie van de transitieagenda’s per provincie doorgerekend. Op basis van deze berekening bedraagt de economische omvang van de bouw in Zuid-Nederland ongeveer € 21,5 miljard aan toegevoegde waarde per jaar. Voor alle drie provincies geldt dat de bouwsector het meeste waarde toevoegt van alle transitie-agenda’s. De productie van bouwmaterialen is onderdeel van de toegevoegde waarde van de maakindustrie. Als we deze meerekenen, wordt er nog eens € 970 miljoen per jaar aan waarde toegevoegd.

TNO berekende ook dat door toepassing van circulaire strategieën in de bouw de toegevoegde waarde met € 3 miljard per jaar (14%) kan toenemen in Zuid-Nederland. Hiermee is het economisch relevant om deze transitie te versnellen in de bouwsector en de toeleverende maakindustrie. 

De circulaire en duurzame aanpak voor de bouw biedt antwoord op de grote bouwopgave in relatie tot uitdagingen op het gebied van ecologische duurzaamheid (klimaat, energie en fossiele grondstoffen), ruimte (lucht, water, bodem en natuur), economische en sociale ontwikkelingen (brede welvaart).

Toekomstbestendig maken van de bestaande voorraad voor wonen op lange termijn is een grote opgave. Slimme concepten op de schaal van Zuid-Nederland combineren behoud van waarde van bestaande gebouwen, elementen en materialen, meervoudig ruimtegebruik, energietransitie, gezond en duurzaam wonen en zorgen door de opschaalbaarheid voor economisch efficiënte oplossingen.

Een gezamenlijke circulaire aanpak faciliteert de innovatie van duurzame en biobased materialen, adaptief en modulair ontwerpen, innovatie van de bouwkolom en doorontwikkelingen van andere business- en financieringsmodellen. Het biedt ook kansen om te komen tot een toekomstbestendige kringlooplandbouw.

Nieuwe perspectieven op teelten met ook een toepassing in de bouw is een basis voor deze opgave. Binnen Zuid-Nederland zijn vraag, aanbod, kennis en verwerkingscapaciteit van substantiële omvang om op een economisch verantwoorde manier korte ketens te creëren door ontwikkeling en integratie van bestaande ketens. Voor deze aanpak wordt samengewerkt met Building Balance.

Het programma gaat vraag en aanbod in de juiste richting ontwikkelen en bij elkaar brengen, nieuwe ondernemersecosystemen (coalities) ontwikkelen, belemmeringen wegnemen en meerdere ontwikkelroutes en nieuwe businessmodellen stimuleren.

Om de transitie te versnellen is het nodig om de juiste functies in het ecosysteem te ondersteunen. Elke fase van de transitie vraagt om gerichte ondersteuning van een of meerdere van sleutelprocessen zoals gedefinieerd in de Circulaire Innovatiemotor, een  model dat wordt gebruikt door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).  

In deze fase is het van belang dat het sleutelproces “Richting geven aan het zoekproces” vormgegeven wordt. Het blijkt dat innovatie veel beter loopt als er helder gearticuleerde verwachtingen zijn over wat de technologie kan betekenen en hoe het technologische pad eruit kan zien. Dit reduceert onzekerheden en maakt dat meer spelers het innovatietraject instappen. 

Dit betekent dat we richting geven aan de doorontwikkeling zodat doelen samenhang krijgen op de schaal van Zuid-Nederland. Het tegengaan van versnippering  en het samenbrengen van de juiste coalities is hierbij essentieel. De programmaorganisatie is ingericht op een natuurlijke verbinding van bestaande organisaties in de regio.

Dit doet het programma voor en vanuit Zuid-Nederland met perspectief op nationale en grensoverschrijdende samenwerking (o.a. Nederland, België, Duitsland).

Het programma heeft focus op de economie van Zuid-Nederland. Zowel in omvang van de bouweconomie als in organisatie van de ketens binnen de bouweconomie heeft een regionale focus de juiste schaal om impact te maken met het programma.

Een Zuid-Nederlandse bouweconomie heeft uiteraard natuurlijke en noodzakelijke verbindingen met de Nationale en Europese bouweconomie. In de samenwerking op projecten worden deze verbindingen gelegd en uitgebouwd.